De huidige prijsstijgingen zijn nog maar een begin: schaarste dreigt voor heel wat voedingsproducten op termijn. Het voedselsysteem lijkt kapot. Welke pistes tekenen zich af? Het nieuwe boek The Future of Food verkent de mogelijkheden.
Toekomstpistes
Heeft de voedingssector nood aan een nieuw recept? Alles wijst erop dat het huidige voedselsysteem kraakt en piept in zijn voegen. We hebben niet genoeg aan één planeet om de groeiende wereldbevolking te voeden. Boeren weten amper te overleven, consumenten zien het kasticket duurder worden en supermarkten vechten een heilloze prijzenslag uit, terwijl nieuwe businessmodellen de retailwereld opschudden.
Het roer moet om. Maar hoe? Samen schreven Jorg Snoeck en Stefan Van Rompaey van RetailDetail een boek dat toekomstpistes voor de voedingssector verkent. Ze nemen de lezer mee op een boeiende ontdekkingstocht van stadslandbouw naar zeeboerderijen, van kweekvleeslaboratoria naar hypergepersonaliseerd voedingsadvies op basis van artificiële intelligentie, en van de hybride supermarkt naar nieuwe, digitale platformmodellen.
Tijdens de RetailDetail Night wordt het boek officieel voorgesteld op een seminar met presentaties door onder andere Casper, Deliveroo, Hopr en Tiqah. Via deze link kan je tickets bestellen. Over de achtergronden hebben we een gesprek met de coauteurs.
Wedloop om voeding
Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties bereiken de wereldvoedselprijzen hun hoogste piek sinds tien jaar. Maar terwijl de grote merkfabrikanten forse prijsstijgingen aankondigen, kelderen de prijzen voor varkensvlees en komen veel boeren amper rond. Wat is er aan de hand?
Jorg Snoeck: “De bevoorradingsketen voor voeding is enorm complex. Op korte termijn speelt het zogenaamde bullwhip-effect door de plotse heropleving van de wereldeconomie na de coronadip. Maar op de langere termijn wordt het niet beter: door de bevolkingsgroei wordt de vraag naar voedsel groter dan het aanbod. Tien miljard monden voeden tegen 2050: daarvoor moet de voedselproductie met 50% toenemen. Meer landbouwgrond is geen optie, de gevolgen van ontbossing zijn rampzalig.”
Stefan Van Rompaey: “Komt daar nog eens bij dat de groeiende middenklassen in opkomende markten onze levensstijl overnemen. Dat heeft een enorme impact op de vraag naar producten met een grotere ecologische voetafdruk: vlees, zuivel, koffie, chocolade… En de voedselproductie is nu al goed voor een derde van de uitstoot van broeikasgassen.”
JS: “Niet voor niets koopt China nu al buitenlandse landbouwgronden en voedselproductiesites op om zijn voedselbevoorrading te verzekeren. Er dreigt een wereldwijde wedloop te ontstaan. Daaraan ontsnappen we enkel als we het hele voedselsysteem op de schop nemen, van landbouw over productie tot distributie en consumptie. Tijd voor een reset!”
Dat klinkt erg verontrustend. Komt de oplossing van geavanceerde technologie?
JS: “Deels wel. De landbouwsector bijvoorbeeld is aan het transformeren naar een hoogtechnologische, geavanceerde industrie. Boeren worden managers en ingenieurs, drones en artificiële intelligentie nemen het over. Stadslandbouw bijvoorbeeld maakt beter gebruik van de schaarse ruimte en brengt de teelt naar de consument. Dat is efficiënter en duurzamer.”
SVR: “Je ziet dat grote producenten zoals Nestlé, PepsiCo, Danone of Unilever zich nu engageren om regeneratieve landbouw te promoten. Dat is een vorm van landbouw die de bodem herstelt in plaats van uitput. Ze beseffen dat het niet langer volstaat om de schade te beperken: klimaatpositiviteit moet de ambitie zijn. Op een dode planeet kan je geen zaken doen, zo eenvoudig is het.”
De plantaardige shift
Maar ook de consument zal mee moeten veranderen, lezen we. Ons huidige consumptiepatroon lijkt onhoudbaar. Gaan mensen dat aanvaarden?
SVR: “Die evolutie is al volop bezig. Mensen kiezen in toenemende mate voor meer lokale en plantaardige voeding, met een kleinere voetafdruk. De vleesconsumptie is over haar piek, flexitarisme wordt de norm, havermelk is hip. Retailers en multinationals zien het potentieel en investeren volop. Dat is nodig, want in opkomende markten zal de vlees- en zuivelconsumptie nog wél even stijgen.”
Maar het idee dat we vertrouwd moeten worden met nieuwe ingrediënten, zoals zeewier, insecten of zelfs kweekvlees uit bioreactoren, dat zal veel mensen toch verontrusten?
JS: “Het is nochtans geen sciencefiction. Colruyt Group investeert in zeeboerderijen. Algen zijn makkelijk te telen in de Noordzee, en ze zijn duurzaam en gezond. We zijn er al mee vertrouwd, dankzij de populariteit van sushi. Insecten kunnen verwerkt worden als ingrediënt, bijvoorbeeld in gebak of gerechten. Dan zie je het niet. Ken je de Kriket repen? Daarin zitten krekels, die leven van voedselafval. Ook een bedrijf waarin Colruyt participeert, trouwens.”
SVR: “Vlees uit het labo, dat is uiteraard een ander verhaal. De eerste testrestaurants zijn al open, maar het zal nog wel enkele jaren duren voor men erin slaagt de productie zo op te schalen, dat het betaalbaar wordt. Bovendien moet de wetgeving nog aangepast. Toch investeert de industrie tonnen geld om dit mogelijk te maken. Technologisch kan het, maar uiteindelijk wordt het ook een marketingvraagstuk. Zeg nu zelf, ‘kweekvlees’, dat klinkt niet echt smakelijk…”
Vaarwel, ‘one stop shop’
Obesitas is een plaag. De voedingsindustrie ligt vaak onder vuur omdat ze ons ziek maakt. Kan ze ook een deel van de oplossing zijn?
SVR: “Het zal moeten. Het besef is er, maar men wijst nog te vaak op de individuele verantwoordelijkheid van consumenten. Terwijl die toch vrij weerloos staan tegenover de verleidelijke producten en overtuigende campagnes van de producenten. Het beweegt – denk aan de invoering van de Nutri-Score – maar de overheid zal uiteindelijk toch moeten bijsturen.”
JG: “Het is nog heel pril, maar je ziet tegelijk toch enorm boeiende ontwikkelingen op wetenschappelijk vlak. Voeding kan de gezondheid ondersteunen: ik denk aan verrijkte voeding voor senioren bijvoorbeeld. Op termijn zijn de verwachtingen hoog voor gepersonaliseerde voeding, op basis van medische analyses, aangepast aan je DNA. Stel je voor: ieder zijn persoonlijke maaltijd, uit de 3D-foodprinter. Men werkt eraan!”
Er is kritiek op de rol van de machtige supermarkten als aanjagers van een prijzenoorlog, maar diezelfde supermarkten zien hun positie wankelen door nieuwe uitdagers: online, spookkeukens, maaltijdboxen, ‘quick commerce’… Is het model voorbijgestreefd?
SVR: “Alleszins is de tijd van de ‘one stop shop’ voorgoed voorbij. De samenleving is enorm versnipperd, met sterk uiteenlopende shoppernoden en een haast oneindig aantal opties en kanalen op elk moment en elke plek. De macht is verschoven naar de cloud, naar de grote platformen. Zij zien de verkoop van voeding in de eerste plaats als een interessante bron van data die ze kunnen rentabiliseren in hun alomvattende ecosystemen. Dat is een compleet ander businessmodel. Er is gewoon geen gelijk speelveld.”
JS: “In China zie je hoe giganten als Alibaba en JD.com een nieuw generatie geconnecteerde supermarkten in de markt zetten waar alles gedigitaliseerd is. Shoppers winkelen er met de smartphone; de winkels zijn tegelijk markt, supermarkt, gemakswinkel, ‘dark store’, flitsbezorger, ‘ghost kitchen’ en restaurant. Bovendien sturen die groepen op basis van hun rijkdom aan big data vele duizenden geconnecteerde buurtwinkeltjes aan over het hele land. Walmart leert daarvan en bouwt in de VS zijn eigen ecosysteem. In Europa hinken we achterop. We hebben GDPR: onze privacy is verzekerd, maar daarmee vul je je maag niet…”
Beslissers zijn mee
Ondanks al die onheilspellende scenario’s eindigt jullie boek niet pessimistisch…
JS: “Je mag nooit doemdenken. We kunnen dit keren. We brengen in ons boek tientallen inspirerende verhalen die aantonen hoe ondernemers en wetenschappers aan een duurzame toekomst bouwen voor de voedingssector. Het is echt verbazend! Essentieel is wel de bereidheid van alle actoren om samen te werken doorheen de hele voedselketen, van de boer tot op het bord.”
Zijn de beslissers in de voedingssector mee met dit verhaal?
JS: “Zeker weten! We hebben ons boek vooraf laten lezen door enkele toonaangevende CEO’s uit de internationale foodwereld. Topman Frans Muller van Ahold Delhaize maakte tijd voor een nawoord. Ook CEO Alexandre Bompard van Carrefour, Jef Colruyt, Olaf Koch (ex-Metro), Wim Destoop van PepsiCo, Koen Slippens van Sligro, Hein Deprez van Greenyard, Nils van Dam van Milcobel, voormalig Walmart-topman Dirk Van den Berghe en Lieven Vanlommel van Foodmaker hebben ons hun zegen gegeven. We staan er zelf van versteld, het is om van te blozen. We komen blijkbaar met het juiste verhaal op het juiste moment.”
Tickets voor de boekvoorstelling tijdens de RetailDetail Night op 25 november bestel je via deze link. Alle deelnemers ontvangen een exemplaar!
The Future of Food – Een nieuw recept voor de voedingssector wordt uitgegeven door Lannoo Campus in België en Van Duuren Management in Nederland. Er is inmiddels ook een Engelstalige versie. Verkrijgbaar in de betere boekhandel en voor grotere volumes op www.futureofshopping.be.
