Zelf koken
“Wat we eten draagt bij aan onszelf en aan de wereld. Een debat over de voedselcultuur is een manier om vers eten van eigen bodem in de keuken te brengen”, aldus Miljuschka Witzenhausen, ambassadrice van Van Moeder Natuur, het platform dat KOST organiseerde.
“Eten is cultuur, iets dat groeit, zich ontwikkelt en waaraan moet worden gewerkt. De eetcultuur in Nederland ontwikkelt zich momenteel door veranderende waarden als “veel” en “goedkoop” en minder door “kwaliteit”, constateerde Julian Baggini, Engels filosoof over culinaire gewoonten. “De huidige eetcultuur moet meer worden bepaald door deugden als vooral zelf koken en weten wat we eten”, bepleitte hij.
Gemak als goedkopere versie
“In veel westerse culturen is gemak ofwel convenience een waarde. Gemak is veelal een goedkopere versie van traditionele producten zoals brood. Terwijl de internationale landbouwpolitiek zich richt op productie en prijs – wat tot perverse uitkomsten heeft geleid – moet de overheid haar verantwoordelijkheid nemen in opvoeding, voeding en gezondheid”, aldus Baggini.
Herkomst, duurzame productie en biologisch zijn essentiële waarden voor de voedselcultuur in Nederland. Datzelfde geldt voor herkomst, zelfvoorzienend zijn, behoud van variëteit en local to local food, producten met een lokale verbinding tussen producent en consument. Het voedselsysteem staat voor uitdagingen waaraan kennis over vers, gezond en onbewerkt voedsel en een herkenbare Nederlandse eetcultuur een bijdrage kunnen leveren, aldus filosoof Julian Baggini tijdens KOST.
Constanten en invloeden in eetcultuur
Linda Roodenburg, auteur van boeken en tentoonstellingen over eten, gaf een rondleiding in haar digitale Food-museum. Nog steeds beïnvloeden de ontdekkingen van toen wat de consument vandaag kookt en eet. Roodenburg stelde aan de hand van kunst drie constanten vast in de geschiedenis van de Nederlandse eetcultuur: vasten en schransen, veredeling van planten en dieren en de ontvankelijkheid voor niet-inheemse invloeden.
“Bepaalde de kerk in het verleden de moraal en het eetgedrag, tegenwoordig zijn dit de medici en gezondheidsgoeroes”, aldus Roodenburg. “Nederland is nog steeds wereldwijd leidend in export van veredelde producten. Zo was het vlees van hele gecastreerde kalveren en schapen in de zeventiende eeuw het smakelijkst – het varken was niet populair. We zien nu weer dat Chinezen en Marokkanen eten van het hele dier waarderen.”
Na de lofzang op de overvloed in de Gouden Eeuw volgde de soberheid, het pure en het lokale van de Reformatie en het Calvinisme. “De opkomst van huishoudscholen en kookboeken met goedkope en voedzame recepten was de dood in de pot. Overvloed is er weer in deze moderne tijd met volle winkelwagens, de Big Mac als symbool en tegelijkertijd kritische opvattingen over voeding.”
De invloeden van andere culturen komen naar voren in de veelzijdigheid in producten van elders. “De Nederlandse eetcultuur omarmt veel meer dan andere landen al het goede van de wereld. Producten en gerechten zijn terug van weggeweest, mede door het verleden van allochtone consumenten van een kleinschalig en lokaal platteland van elders.”
Aandacht goed voedsel groeit
De aandacht voor goed voedsel groeit. Kookprogramma’s op TV en bloggers brengen voeding veelvuldig onder de aandacht. Tegelijkertijd grijpt de consument steeds vaker naar gemaksvoedsel als de kant-en-klaar maaltijd. De Nederlandse voedselcultuur is volop in ontwikkeling. Er gebeurt veel op gastronomisch, agrarisch, cultureel en beleidsmatig gebied, zoals de populariteit van foodfestivals en de herwaardering voor ambachtelijke producten en recepten van vroeger.
Het debat KOST is een initiatief van platform Van Moeder Natuur. Dit is een samenwerking van GroentenFruitHuis, Nederlands Bakkerij Centrum en de Nederlandse Zuivel Organisatie. De organisaties zetten zich in voor het bevorderen van een gezonde Nederlandse eetcultuur.
