Handelsoorlogen en discriminatie binnen de eenheidsmarkt vergroten de druk op retailers in Europa. Algemeen directeur Christian Verschueren van EuroCommerce maakt zich zorgen, maar blikt vol vertrouwen vooruit.
Donkere wolk
Er staan heel wat prioriteiten op de agenda van de stem van de retailsector in Europa. Waar te beginnen? Bij de turbulente politieke actualiteit misschien?
“We kijken met argusogen naar de politieke evoluties in Europa: de komende verkiezingen in Hongarije, de regeringsonderhandelingen in Italië… Dat kan goed of slecht uitdraaien. De situatie in Italië is zorgwekkend, we riskeren een pro-Europese regering kwijt te raken in Rome. Anderzijds hopen we dat Duitsland snel weer op de rails geraakt zodat we de volgende stappen naar Europese integratie kunne bouwen op een sterke as Parijs-Berlijn. Met de visie van president Macron en het leiderschap van kanselier Merkel zie ik hier toch een ‘window of opportunity’ voor de EU om een sprong voorwaarts te nemen.”
Dat is dringend nodig, in het licht van de dreigende handelsoorlogen die als een donkere wolk boven de sector hangen. “Eerlijk gezegd zijn we toch bezorgd. Protectionisme is slecht voor de sector én voor de consument. Elke vorm van protectionisme maakt iedereen armer. Uiteindelijk belet het klanten om vrij te kiezen en voordeel te halen uit concurrentie. President Trump speelt met vuur en moet goed nadenken over wat zijn acties zouden kunnen ontketenen.”
Dichter bij huis geldt hetzelfde voor de Brexit-onderhandelingen: “We boeken maar weinig vooruitgang. Ik zie niet hoe we de kloof kunnen overbruggen tussen de zeer harde lijnen die het Verenigd Koninkrijk heeft uitgezet en de basisbeginselen van het Europese verdrag. We kunnen maar hopen dat het gezond verstand uiteindelijk zegeviert.”
Machtsmisbruik?
Daar houdt het niet op, want ook binnen de EU – in de Oost-Europese landen – worden Westerse retailers intussen geconfronteerd met verschillende vormen van discriminatie. “In wel zes of zeven landen worden grote retailgroepen geconfronteerd met oneerlijke taksen, excessieve controles op voedselveiligheid of beperkingen op commerciële expansie. Dit is een duidelijke discriminatie tegenover retailers die vanuit het westen kwamen om retail te moderniseren en concurrentie te brengen naar deze landen. De Europese Commissie moet hier duidelijkheid scheppen. We hebben al wel enkele successen geboekt via de Europees Commissie die onder andere een taks in Polen wist tegen te houden. Ook Hongarije en Tsjechië werden tot de orde geroepen. Maar deze landen zijn inventief en verzinnen telkens iets nieuws. Het blijft een zorg.”
Een ander heet hangijzer is het feit dat retailers steeds nadrukkelijker worden beschuldigd van machtsmisbruik. Onterecht, vindt Verschueren. “Er zijn geen bewijzen voor systemische problemen inzake handelspraktijen. We zien dan ook niet in waarom de Europese Commissie wetgeving wil introduceren, en hoe die wetgeving de situatie van welke Europese landbouwer dan ook zal verbeteren. In elk land geldt een andere context. In België bijvoorbeeld is er een goed functionerend ketenoverleg. Dat veronderstelt vertrouwen tussen de handelspartners. In Frankrijk zoekt men zijn heil in nog meer nationale wetgeving. In het noorden van Europa zijn de boeren doorgaans goed georganiseerd in machtige coöperatieven, en die bereiken veel meer dan wetgeving. Er bestaat al heel wat wetgeving, naast goed functionerende vrijwillige engagementen op het niveau van de lidstaten en er is geen bewijs dat EU-interventie toegevoegde waarde zou hebben. Als de Commissie het aan elk land overlaat om eigen vereisten te formuleren bovenop de Europese regulering, dan doet ze niets om de eenheidsmarkt vooruit te helpen.”
“Bovendien zal dit niets veranderen aan de situatie van de landbouwers. Retailers kopen vrij weinig rechtstreeks van de boeren, zowat 95% van wat ze verkopen is verwerkt en er zijn veel tussenpersonen. Wel moeten we ervoor zorgen dat de landbouw marktconform kan werken. In Frankrijk bijvoorbeeld is de vraag naar biologisch varkensvlees groter dan het aanbod, maar toch blijven de boeren er zaken produceren die de consument niet wil hebben. Consumenten willen minder vlees maar met meer vet en meer smaak. Landbouwers produceren dat niet, waardoor retailers het moeten importeren, soms zelfs van buiten Europa. Dat is absurd. We zijn het volmondig eens met het objectief van een faire, transparante en duurzame bevoorradingsketen die alle actoren ten goede komt, met inbegrip van consumenten. We hebben structurele maatregelen nodig om landbouwers en KMO’s competitiever te maken en in staat te stellen om zich aan te passen aan de snel wijzigende consumentenvraag.”
Nood aan harmonisering
Retailers dienen zich aan te passen aan een nieuwe digitale realiteit, de wetgeving ook. De opheffing van geoblocking is geen succes over de hele lijn, vindt onze gesprekspartner. “We zijn blij met de duidelijkheid: er is geen verplichting om in het buitenland te leveren, de consument zal zelf zijn bestelling in het land van oorsprong moeten afhalen. Maar we vragen ons af hoe dit grensoverschrijdende handel zal helpen. De regulering doet niets aan de problemen die het gevolg zijn van verschillen inzake consumentengaranties, btw-tarieven enzovoort. Wanneer een retailer actief buitenlandse consumenten gaat aantrekken, moet hij zich aanpassen aan andere wetgeving die niet geharmoniseerd is. Dat is zeker voor kleinere webshops verre van ideaal.”
De Europese Commissie werkt ook rond belastingregels voor de digitale economie. “We hebben nood aan een gelijk speelveld. In Frankrijk of het VK bijvoorbeeld, betalen winkelketens belastingen op hun vierkante meters commerciële oppervlakte. Wanneer je 5.000 winkels hebt, betaal je dus meer belastingen dan een pure player die slechts enkele distributiecentra heeft (zoals Amazon). Er is ook de vraag om belasting te heffen in het land waar de omzet gerealiseerd wordt. We hebben geen voorkeur voor het ene of het andere businessmodel, maar we verwachten wel gelijke mededingingsvoorwaarden voor iedereen.”
Belangrijk agendapunt dit jaar is de implementatie van de General Data Protection Regulation, de GDPR-richtlijn over gegevensbescherming. De deadline van 25 mei komt snel dichterbij en ook retailers moeten er klaar voor zijn. “We hebben een praktische gids uitgegeven om onze leden hierbij te helpen: ‘The new EU Data Protection Rules – A Guide for Retailers’. Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen. Maar daar eindigt het niet: het Europees Parlement en de ministerraad werken nu aan een e-Privacy Regulation, die handelt over cookies en andere privacy-instellingen. We rekenen erop dat die regels de GDPR-richtlijn niet gaat tegenspreken. Consumenten willen erop kunnen vertrouwen dat hun gegevens correct worden gebruikt en retailers moeten beide verordeningen in de praktijk kunnen implementeren met respect voor de belangen van hun klanten.”
Positieve vooruitzichten
EuroCommerce is momenteel bezig met een strategische oefening om de grote krachtlijnen voor de komende drie jaren vast te leggen, vernemen we. “We bereiden ons voor op de nieuwe Commissie en het nieuwe parlement. We blijven onze organisatie positioneren als dè vertegenwoordiger van de retailsector. Er zijn afgelopen jaar opnieuw leden toegetreden en we zijn in gesprek met bijkomende kandidaten, waaronder ook pure players. Het is belangrijk dat retailers hun stem laten horen. Teveel grote retailers hebben zich nog niet geëngageerd in deze collectieve inspanning. Als gevolg daarvan hebben we minder middelen dan de organisaties die landbouwers, fabrikanten of banken vertegenwoordigen. Retailers en groothandelaars die geen lid zijn van EuroCommerce kunnen hun stem niet laten horen en onze standpunten niet beïnvloeden. Zeker na de Brexit blijft de Europese agenda belangrijk voor alle retailers, of ze nu internationaal actief zijn of niet.”
Is Christian Verschueren ondanks alles optimistisch voor de retailsector? “Toch wel, ik heb veel vertrouwen. Het klopt algemeen wel dat de consumentenomzet blijft slabakken in de traditionele winkels, terwijl e-commerce loopt als een trein. Maar we zien een heel gevarieerd beeld in Europa: bepaalde segmenten doen het beter dan andere. Kijk naar de Franse markt: die groeide in 2017 met 1,5%, maar bio ging vooruit met 16%. Ook de discounters groeien harder dan de markt. In Spanje en Italië is er sprake van verbetering, in mature markten ervaren traditionele retailers de concurrentie van e-commerce en discount. In het Verenigd Koninkrijk en Duitsland stijgen de kosten, onder andere als gevolg van stijgende lonen. De hele bevoorradingsketen staat onder druk. Het gaat er soms hard aan toe, zoals recent nog bleek uit het conflict tussen Agecore en Nestlé. Kortom, we beleven interessante tijden. Het consumentenvertrouwen stijgt. Dat vertaalt zich niet automatisch in meer koopgedrag, maar de vooruitzichten zijn toch positief.”
