Van ‘Calculatie-1000’ tot C1000 Voordeelmarkt
In 1977 is het de Dokkumse Centra-ondernemer Germ Kloosterman die bedrijfsleider wordt van de eerste C-1000. De C stond voor ‘Calculatie’ en de naam van de testwinkel bevatte nog een verbindingsstreepje tussen de ‘C’ en de ‘1000’. Het was een belangrijke test voor Centra-grossier Schuitema, die halverwege de jaren 1970 een antwoord moest vinden op de concurrentie van Albert Heijn, Edah en Aldi, die soms wel 12% goedkoper waren dan Centra.
Kloosterman kon naar hartenlust pionieren: hij bedacht allerlei activiteiten in de winkel, liet eigen bedrijfskleding ontwerpen en hij bepaalde dat de verkoop van vers vlees een van de speerpunten van C-1000 moest zijn. Dit laatste bleek een beslissing voor de toekomst, want bij de latere generaties C1000’s is vlees altijd een strategische categorie geweest.
Het duurde nog tot 1981 voordat de nieuwe formule helemaal ontwikkeld was, met alle operationele planning die het nodig had om tegen zo laag mogelijke kosten een zo groot mogelijke omzet te realiseren. Vandaar dat 1981 te boek staat als het officiële geboortejaar van C1000: toen verscheen de ‘C1000 Voordeelmarkt’ met de rode signaalkleur in het Nederlandse straatbeeld. Het was de eerste van in totaal vijf generaties in de formule-ontwikkeling van C1000.
Gebrekkige chemie tussen de topmannen
Zeer lezenswaardig in het boek is uiteraard de historie, te meer omdat deze veelbewogen is en de pijnlijke momenten in het besturen van Schuitema en C1000 niet schuwt. Zeker de gebrekkige chemie tussen bestuursvoorzitter Ide Vos en de collega-concurrent Eric Albada Jelgersma van Unigro. ‘Wilde Eric’ zoals hij werd genoemd, zou Schuitema maar al te graag inlijven.
De historie – die eindigde met een onderhandse doorverkoop van de meerderheid van de aandelen Schuitema aan Ahold – is bekend, maar krijgt terecht een prominente plaats in het boek. Die periode in de zomer van 1988 – toen Nederland nog nagloeide van de overwinning van het Nederlands Elftal in Duitsland – was immers van prominent belang voor de toekomst van het ondernemersbolwerk, dat ermee moest leren leven dat het grootwinkelbedrijf ook grootaandeelhouder was.
Ontbinding van het monsterverbond
Het is tekenend voor C1000 dat het juist de ondernemers zijn die in 2007 – nadat een jaar eerder Schuitema’s bestuursvoorzitter Jan Brouwer zijn conclusies trok uit de toenemende bemoeizucht vanuit Zaandam – de aanzet hebben gegeven tot losmaking van Schuitema uit de greep van Ahold, een actie die nota bene buiten de toenmalige directie om ging.
Net zoals de verkoop aan Ahold in het diepste geheim gebeurde, was dat ook het geval met de ontbinding van dit monsterverbond, zo blijkt in het pasverschenen boek. Het is een historie die zoals bekend eindigde met de overname van C1000 door Jumbo, een partij die tijdens de hoogtijdagen van C1000 in de jaren 1990 amper een procent marktaandeel vertegenwoordigde.
Mechanisatie en pragmatisme
Het kan dus verkeren. Dat geldt ook voor Jaap de Hoop: rond de eeuwwisseling was hij logistiek directeur bij Schuitema, dat heel ambitieus voorop wilde lopen met een gemechaniseerd distributiecentrum in Eindhoven. In een tijd waarin de bestanden met artikeldata nog wemelden van de fouten, kun je stellen dat deze ambitie veel te vroeg was.
Het is een interessante case, met gemechaniseerde apparatuur die alleen maar werkte als de kratten met producten precies goed waren neergezet. In de praktijk lukte dat niet, waarop Schuitema speciale klemmetjes aan 300 euro moest aanschaffen die de kratten op de lopende band wel goed positioneerden. Alleen gingen die krengen voortdurend stuk. De oplossing was van een pragmatisme dat prima past bij een ondernemersclub: er werden deurborstels gemonteerd die per stuk 50 cent kostten en die hetzelfde effect hadden…
Uiteindelijk kwam het met het geautomatiseerde distributiecentrum allemaal goed, maar op 27 december 2008 ging het distributiecentrum van Schuitema Zuid al op slot, want door de verkoop van 57 C1000-supermarkten aan Albert Heijn, was er sprake van overcapaciteit.
Ook dit is weer een illustratief verhaal aan de hand van persoonlijke ervaringen. Verhalen over C1000, een winkelformule en een commerciële organisatie die zoveel voor de Nederlandse supermarkthistorie hebben betekend en die vanaf 2015 definitief tot de historie zullen behoren. Dan resten slechts de herinneringen en de verhalen over C1000 vol trots en spijt. Ongetwijfeld zal de inhoud van dit lezenswaardige boek daarvan slechts het topje van de ijsberg zijn.
